Duygu ve düşünceleri ifade etmenin en güzel ve etkili yollarından biri yazmaktır. Ancak duygu ve düşünceleri yazıya dökerken doğru bir şekilde ifade etmek çok önemlidir. Kaleme dökülerek aktarılan olayları, kavramları, duyguları ve düşünceleri okuyanlara en doğru ve etkili şekilde yansıtmak için anlatım teknikleri ve anlatım biçimleri sıklıkla kullanılır. Peki anlatım teknikleri nedir?
Anlatım teknikleri kısaca yazarın mesajını etkili bir şekilde iletme amacıyla kullandığı araçlardır. Anlatım teknikleri ve anlatım biçimleri, yazının etkisini artırmaya ve okuyucuların ilgisini çekmesine yardımcı olur. En çok kullanılan anlatım biçimleri ve teknikleri arasından doğru olanı seçmek, aynı zamanda doğru kullanmak akıcı, doğal ve etkileyici bir yazılı metin oluşturmak için olmazsa olmazdır. İşte en sık kullanılan anlatım biçimleri ve teknikleri…
İçerik Tablosu
Anlatım Teknikleri ve Biçimleri Örnekleri
Yazı, iletişimin en güçlü araçlarından biridir. Bir yazarın mesajını doğru şekilde aktarabilmesi, kullanacağı anlatım tekniklerine bağlıdır. Etkili bir yazı için anlatım teknikleri örnekleri arasından en doğru seçim yapılmalıdır.
Anlatma Tekniği
Anlatım teknikleri edebiyat alanında metinlerin gücünü artırmak için sıklıkla kullanılır. Edebi metinlerde anlatma tekniği ile sık sık karşılaşılır. Bu teknikte, bir anlatıcı vardır. Ele alınan olayları ve durumları okuyucuya anlatır. Olay ile okuyucu arasında anlatıcı olduğundan, okuyucu yalnızca anlatıcının aktardığı kadarına hakimdir.
“Mahalle kahvesinin önündeki setin üstü sanki ufak bir bahçecikti. Ortada küçük bir havuz, içinde gazoz şişeleri, etrafında biraz çimen, kınar çiçekleri. Kapının sağ tarafında bazısı giyimli, birtakım da gecelik entarileri, şam hırkaları iler dört beş kişi İstanbul’un son zelzesinden konuşuyorlardı. (Memduh Şevket Esendal-Pazarlık Hikayesi)”
Gösterme Tekniği
Bu teknikte anlatıcı, olay ve okur arasından çekilir. Olaylar okuyucuya doğrudan sunulur. Kişilerin konuşmaları ve hareketleri yansıtılarak okuyucunun kendini olayların içinde hissetmesi sağlanır.
Diyalog Kullanma
En temel anlatım tekniklerinden biridir. Olayın iki karakteri arasındaki iletişim okuyucuya karşılıklı diyaloglar üzerinden aktarılır. Okuyucu kimi zaman sadece diyalogları görürken, kimi zaman da diyaloglar iç konuşmalarla desteklenir.
“— Ne yapıyorsunuz, yahu? dedim.
— Sana ne? dediler. Fıkara, üstleri yırtık pırtık yavrulardı.
— Canım, neden söküyorsunuz? dedim.
— Mühendis Ahmet Bey söktürüyor.
— Ne yapacak bunları?
— Yukarıda deri tüccarı Hollandalı var ya, hani onun bahçesini düzeltiyorlar da…
— İngiliz çimi alsın, eksin, mademki herif zengin..
— İngiliz çimiyle bu bir mi?
— Bu daha mı iyi?
— İyi de lâf mı? (Sait Faik Abasıyanık-Son Kuşlar)”
İç Konuşma
Bu teknikte anlatıcı yoktur, ancak karakterlerin duyguları ve düşünceleri sesli düşünme şeklinde yansıtılır. Böylece içsel konuşmalar aktarılır. Anlatım genellikle birinci ağızdan yapılır.
“Ağaçtan ağaca serilmiş beyaz çamaşırlar bu kadar durgun, güneşsiz, ıslak bir şekilde ılık havada hiç kurumayacaklar. Bu kedi, tahta masanın üstüne çıkmış, köpeğime durmadan homurdanacak mı? Sandalyenin üstündeki vişneçürüğü rengindeki delik çoraplar… Asmanın yaprakları daha yemyeşil. Bizim bahçedeki kurudu bile. Deniz, Bozburun’a a doğru başını almış gidiyor. Uzaklarda görünen, İstanbul’un neresi kimbilir? Sesler neden gelmiyor? (Sait Faik Abasıyanık-Son Kuşlar)”
İç Çözümleme
Okuyucunun, karakterin duygu ve düşüncelerini öğrenmesini sağlayan bu tekniğin iç konuşmadan farkı, duygu ve düşüncelerin üçüncü ağızdan, yani anlatıcı tarafından aktarılmasıdır.
“Hasat zamanı geldiğinde bunca emeğinin karşılığını alamayacağını aylar öncesinde anlamıştı. İsteksiz bir şekilde tarlasına gidiyor, akşama kadar zoraki bir şekilde çalışmalarını tamamlıyordu. Yine mi aldığı kararlarla ailesinin bunca emeği boşa gidecekti? Canı sıkılıyor ve kimseyle konuşmak istemiyordu.”
Bilinç Akışı Tekniği
Sıralı bir duygu ve düşünce akışı olmayan bilinç akışı tekniğinde anlatıcı yoktur. Karakter, iç dünyasını tüm boyutlarıyla okuyucunun önüne serer. Anlatıcının aradan çıktığı bu teknik, bir sayıklamaya benzer.
“Yollar kalabalıktı. Baktığı yeri gözlerinden en uzun sakladıkları için en çok Bebek tramvayına kızıyordu. Devetüyü paltolu bir kadın görünce yüreği çarptı; ama o değildi. Şapkalıydı. Kalktı. Kapıya yürürken duvardaki takvimi gördü. 7 Mart Cumartesi yazılıydı. 27‟nin yarısı kara yarısı kırmızıydı. Rahatladı. İşte boşuna beklemişti. İnsanların düzeninde bütün ayrıntılar önemliydi. Günlerin adı bile… Bugünün cumartesi olduğunu bilseydi saat birde onu görürdü. (Yusuf Atılgan-Aylak Adam)”
Betimleyici Anlatım
Olayların ya da kavramların okuyucunun zihninde tam olarak canlanmasını sağlayacak şekilde anlatılmasıdır. Gözlemler sonucu elde edilen tüm bilgiler en detaylı şekilde anlatılır. Bu sayede okuyucu en küçük ayrıntıyı dahi zihninde canlandırabilir.
“Odanın havalandırılmadığı, içeri girince burnuma gelen keskin kokudan anlaşılıyordu. Sulanmayan limon çiçeği boynunu bükmüş, yere doğru bakıyordu. Adeta bir kurtarıcı bekler gibiydi. Duvarda güçlü bir ressamın fırçasından çıktığı her halinden belli bir tablo asılıydı. Tablo, üzerinde bulunan bir parmak kalınlığındaki toz ile bana bakıyordu.”
Öyküleyici Anlatım
Gerçek ya da kurgu bir olayı hikayeleştirerek anlatmaktır. Betimlemeyle karıştırılabilen öyküleyici anlatımda zaman, mekan ve kişiler bellidir.
“Ağır adamlarla kahveye girdi Hasan. Olanları düşündü bir süre. Otursam mı oturmasam mı diye bir tereddüt geçirdi. Sonra oturdu bir köşeye isteksiz. Babadan kalma tütün tabakasını çıkardı, kalınca bir sigara sardı. Öyle dalmıştı ki masasına konan çay bardağının sesi bile dikkatini çekmemişti.”
Açıklayıcı Anlatım
Bilgi verme amacıyla kullanılan açıklayıcı anlatım tekniğiyle oluşturulan metinlerin temel amacı, okuyucuyu herhangi bir konu hakkında bilgilendirmektir. Sade ve anlaşılır bir dil kullanılır. Yazarın duygularına ya da subjektif yorumlarına açıklayıcı anlatım tekniğinde rastlanmaz.
“Tarihimizde iki tane Gül Baba vardır. Fatih devrinde yaşayan ve asıl adı Mehmet olan Gül Baba, Anadolu’ya Şirvan’dan gelmiş, Fatih’in yaptırdığı camide dersler okutmuş ve kendisine verilen Korucu köyünde bir tekke kurmuştur. Kanuni zamanında yaşayan ve asıl adı Cafer olan Gül Baba ise bir Bektaşi dervişidir. 1548’de Budin’de şehit olmuştur. Halk arasındaki ünüyle birinci Gül Baba’yı unutturan bu sevimli derviş sarığında daima bir gül bulundururmuş.”
Tartışmacı Anlatım
Tartışmacı anlatım, yazarın okuyucuya kendi düşüncesini anlattığı bir tekniktir. Yazar okuyucuyu ikna etmek için kendi düşüncesini savunur ve karşıt düşünceleri çürütmeye odaklanır. Yazarın kullandığı dil, karşısında biri varmış da onunla tartışıyormuş izlenimi oluşturur.
“Romancı konuyu önyargılarla ele almamalıymış! Ya nasıl ele almalıymış? Konusu önyargılarla ele alınmamış tek bir sanat yapıtı bilmiyorum. Sanatçı, yapıtını hazırlamak için bir takım seçmeler yapar, ya konuyu seçer ya konunun işlenişinde kullanılacak yöntemi. Bir kere bu seçme bile bir önyargıdır. Önyargıyla hiçbir ilgisi yokmuş gibi görünen, aşkı anlatan kitapları inceleyin. Hepsinde, sevgililerin kavuşmasına engel olan kuvvetlere yazarın karşı durduğu görünür.”
Geriye Dönüş
Geriye dönüş, anlatma zamanıyla ilgili bir teknik olup son derece sık kullanılır. Olay şimdiki zamanda geçmesine karşın ana hikayeyi desteklemek için geçmişte yaşananlara da yer verilir. Bu yöntem kişiler ve olaylar hakkında bilgi verirken de kullanılabilir.
““Babasını hatırladı. Trene yolcu ederken “Aman oğlum,” demişti, “yüzümü kara çıkarma. Babayın oğlu olduğunu göster şu millete, ille de mıhtara. Benim oğlumsan sırtın yere gelmez. Heye İstanbul gurbeti çetin, İstanbullunun cinden de beter olduğunu söylerdi emmim ya, boş ver. Var git, sağlıcakla, eyi kötü bir işin başın geç, bize mektup sal. Ondan sonrasına karışma. Ben hepsinin yuvasını yaparım! (Orhan Kemal-Gurbet Kuşları)”
